Zeytinburnu’nda kentsel dönüşüm süreci kapsamında birkaç gün önce 4 katlı bir binanın kontrollü şekilde yıkılmasının ardından, bitişiğindeki apartmanın dairelerinin duvarsız kaldığı ortaya çıktı. Duvarsız kalan dairelerdeki bazı eşyaların yıkıntılar arasında bulunduğu bildirildi.
Bu durum, konut sahiplerinin haklarını tekrar gündeme getirdi. Gayrimenkul hukuku uzmanları, bu daireleri satın alanların sahip olduğu haklara ilişkin bilgiler sundu.
“ZAMAN AŞIMI YOK”
Gayrimenkul Hukuku Enstitüsü Başkanı ve avukat Ali Yüksel, müteahhitlerin geçmiş dönemlerde maliyetlerden kar sağlamak amacıyla çeşitli yöntemler kullandığını belirtti. Yüksel, bu yöntemlerden birinin yan binalara bitişik yapılarda duvar bulunmaması olduğunu ifade etti. Diğer binanın duvarının doğrudan sıvanarak yapıların birleştirilebildiğini kaydetti.
Nadiren de olsa bu tür durumlarla karşılaştıklarını belirten Yüksel, yan bina kentsel dönüşüm veya benzeri nedenlerle yıkıldığında, ayakta kalan yapıda oturanlardan bazı dairelerin bir cephesinin açıkta kalabildiğini aktardı.
Yüksel, şunları söyledi:
“Burada eski maliklerin yani arsa sahibinin, bina sahibinin, bu binaya onay veren inşaat denetim firmasının, müteahhidin ve belediyenin sorumlulukları var. Bu durumları hukuksal ve ceza olarak ikiye ayırıyoruz. Normalde bir inşaat yapıldığında zaman aşımı süreleri var ama burada zaman aşımı da çalışmıyor. Bugün itibarıyla bu duvarın olmadığını bilmeyen, şimdi öğrenen malikler ve kiracılar dava açabilirler ve ilgili kişi veya kişileri savcılığa verebilirler.”
BUGÜNKÜ DEĞERİNİ İSTEYEBİLİRLER
Ali Yüksel, ceza açısından zaman aşımının 22 yıl olduğunu belirterek, bilinçli ya da kasıtlı olarak eksik yapılan işlerin nitelikli dolandırıcılık sayıldığını ve geriye dönük 22 yıl boyunca ceza davası açılabileceğini ifade etti. Eğer bina yaşı bu süreden gençse şikayet edilenin ceza alabileceğini söyledi.
Tazminat konusuna da değinen Yüksel, daireyi satın alanlar veya kiracıların tüketici oldukları için zaman aşımının bulunmadığını yineledi ve “Müteahhitten, arsa sahibinden veya daireyi aldıkları kişiden ödedikleri bedelin bugünkü değerini isteyebilirler. Burada zaman aşımı çalışmaz.” dedi.
2000 YILINDAN SONRA YAPILDIYSA…
Avukat Ali Yüksel, konutlarda tüketiciye karşı yapılan hileler için zaman aşımının çalışmadığını aktararak şu bilgileri verdi:
“Tüketicinin kendisinin bilmediği ve görmediği durumlarda, örneğin duvara demir koymama, çatıyı olması gereken gibi tutturmama, binayı duvar yapmadan diğer bina ile birleştirme gibi hileli durumlarda zaman aşımı tüketici bakımından çalışmaz. Ticaret için alanlar ise hileli durumlarda 20 yıllık bir zaman aşımı geçerli oluyor. Mağdurlar hem kiracı hem konut maliki satın aldıkları arsa sahibine, müteahhide, bina 2000 yılından sonra yapıldıysa, Yapı Denetim Kanunu o zaman çıktı, denetim şirketine ve belediyedeki ilgili görevlilere karşı dava açabilir ve tazminat alabilir.”
METREKARE HESABI YANLIŞ YAPILABİLİYOR
Gayrimenkul Hukuku Enstitüsü Başkanı Yüksel, son yıllarda en çok karşılaşılan sorunların başında dairenin net ve brüt metrekare büyüklükleriyle ilgili problemleri sıraladı.
Tüketicilere sunulan metrekarelerin aslında brüt olduğu ancak net gibi gösterildiğine dair sıkça şikayet aldıklarını belirten Yüksel, özellikle toplu konut projelerinde net-brüt metrekare hesabının zorluğuna dikkat çekti.
Yüksel, bu aşamada imzalanan sözleşmenin mimar ve avukatlara gösterilmesini önerdi ve alım öncesinde ön inceleme yapılmasının mağduriyetleri önleyebileceğini vurguladı.
BU UYARIYA DİKKAT!
Konuta ulaşımın zorlaşmasının, yeni konut edinme yollarını ortaya çıkardığını belirten Yüksel, yasal altyapısı olmayan ortaklıklara, çekilişlere ya da benzeri modellere girmemeleri yönünde uyardı.
Yüksel, topraktan ya da lansmandan konut alanların üretici firmayı iyi araştırması gerektiğinin altını çizerek, teslimat sürelerinin uzayabileceğini ve ekonomik zorluklarla karşılaşabilecek şirketlere karşı dikkatli olunması gerektiğini açıkladı.
İlanlara ve reklamlara bakılarak konut sahibi olunamayacağını belirten Yüksel, bu tür durumlarda hukukçularla danışmanın önemini vurguladı ve mimarlardan da yardım alınması gerektiğini ifade etti.
Yüksel, tüketicilerin kat irtifakı olmayan alanlara girmemeleri gerektiğini aktararak, “Tüketiciler yaptıkları söyleşmeleri incelerken işin ne zaman başlayacağını, hangi büyüklükte ve özelliklerde daire verileceğini ve dairenin ne zaman teslim edileceğini netleştirmeli.” dedi.
“MAHKEMEYE BAŞVURU YAPILMALI”
Gayrimenkul hukuku uzmanı ve avukat Ali Kemal Atçeken, bitişik nizamlı binaların yıkımında komşu binanın duvarlarının zarar görebileceğine dikkat çekti. Daire sahiplerinin zararlarını tazmin etme haklarının bulunduğunu vurgulayan Atçeken, onarım, değer kaybı ve kira ücreti talep edilebileceğini belirtti.
Genel daire alım satımlarındaki mağduriyetlere de değinen Atçeken, “Eğer gizli ayıp söz konusu ise yani su sızıntısı, kolonlarda çürüme veya sonradan meydana gelen çatlaklar olursa bu gibi durumlarda başvuru süresi 5 yıldır. Ancak bilinçli olarak ayıp gizlenmişse bu süre uzar. Mağdurlar bir an önce delil toplamalı, gerekiyorsa mahkemeden tespit yaptırmalı, hatta belediyeden tutanak alarak hukuksal yollara başvuru yapmalıdır.” dedi.
KENTSEL DÖNÜŞÜM NASIL OLMALI?
Öte yandan, Zeytinburnu’nda yıkılan bu bina sonrası kentsel dönüşümün parsel değil alan bazlı olması gerektiği yönündeki çağrılar tekrar gündeme geldi. Kentsel dönüşüm uzmanı Nihat Şen, bu konuda önemli açıklamalarda bulundu.
Şen, kentsel dönüşümün en temel maddelerinden birinin vatandaşların can ve mal güvenliği olduğunu belirtti. Parsel bazlı dönüşümlerin bu riskleri gideremediğini belirten Şen, bunun yerine daha yaşanabilir yerler yaratılabileceğini vurguladı.
Şen, “Kentsel dönüşüm, yalnızca bir binanın yıkılıp yerine yenisinin yapılması değil; altyapısıyla, üstyapısıyla, sosyal donatı alanlarıyla, enerjisiyle, çöpüyle, mahalle kültürüyle, beşeri ilişkileriyle, milli veya yöresel mimarisiyle bütüncül bir planda ele alınması gereken bir modellemedir.” şeklinde konuştu.
Şehirlerin çarpık kentleşme ile karşı karşıya olduğunu ifade eden Şen, şu değerlendirmelerde bulundu:
“Parsel bazlı inşaatların devam etmesi durumunda otopark, yeşil alan ve donatı sıkıntılarımızın daha da artacağı gerçeğini unutmayalım. Bu nedenle alan bazlı kentsel dönüşüm modellemeleri, daha yaşanabilir çevreler için önemlidir. Belediyeler de alan bazlı kentsel dönüşüm çalışmalarını teşvik etmeli, mümkünse vatandaşı borçlandırmadan, uzun vadeli plan anlayışıyla, altyapıları, üstyapıları, otoparkları, donatı alanları, master ulaşım anlayışı, yenilenebilir enerji ile akıllı bina ve otomasyonlarıyla destekleyen bir dönüşüm modeli oluşturmalıdır.”
