İstanbul’da gerçekleştirilen “Konut Talebini Belirleyen Mikro Faktörler-İstanbul Örneği” araştırmasının sonuçları, KONUTDER Başkanı Ramadan Kumova ile İstanbul Üniversitesi İletişim Fakültesi’nden Prof. Dr. Ali Murat Vural ve İktisat Fakültesi’nden Prof. Dr. Murat Şeker’in katılımıyla düzenlenen basın toplantısında açıklandı.
GENÇLER KONUTU GÜVENCE OLARAK GÖRÜYOR
Araştırmada, 18-50 yaş arası ve geliri 30 bin liranın üzerinde olan bireyler üzerine yapılan analiz sonucunda, 5 yıl içinde ev alma niyetinde olanların oranının %29,1; 5 yıl ve daha uzun vadede ev almayı düşünenlerin oranının ise %55,8 olduğu belirlendi.
Gençlerin konutu güvence olarak gördüğü ortaya çıkarken, 18-29 yaş grubundakilerin %65,7’si 5 yıl içinde ev almayı planladıklarını bildirdi. Yaş ilerledikçe konut alma ümidi oranlarının düştüğü gözlemlendi.
GELECEK PLANI OLARAK ÖNE ÇIKTI
Araştırma, gençlerin konut sahibi olma hedefinin gelecekte önemli bir yer kapladığını ortaya koydu. Önceki araştırmalarda ‘kendi evini satın alma isteği’, gençler arasında 5. sırada yer alırken, bu sefer 2. sıraya yükseldi. Gençlerin uzun dönem yatırım ve güvence arayışı, konut sahibi olmayı önceliklendirmekte etkili oldu.
EKONOMİK YETERSİZLİKLER ÖN PLANA ÇIKTI
Konut alma niyeti olmayan katılımcılar arasında, %61,6’sı yüksek ev fiyatlarını birinci gerekçe olarak gösterdi. İkinci sırada %49,1 ile yüksek kredi faiz oranları ve üçüncü sırada ise %36,2 ile gelir yetersizliği dikkat çekti.
Araştırmada, İstanbul halkının konutu güvence ve yatırım olarak gördüğü belirlendi. Katılımcıların %81,1’i konut alımını mantıklı buluyor ve %87’si çocuklarına bir ev bırakmayı öncelikleri arasında görüyor.
UYGUN KOŞULLAR OLURSA…
Gelir artışı ile birlikte İstanbul’da ikinci veya yeni bir konut alma düşüncesi %71,2 olarak belirlenirken, konut almayı düşünmeyenlerin oranı %22,5, kararsız kalanların oranı ise %6,4 oldu. Tasarruf ederek ev sahibi olabileceklerini düşünenlerin oranı %59 iken, uygun koşullarda uzun vadeli konut kredisi almayı planlayanların %72,1’i harcamalarında kısıtlama yapmayı düşünüyor.
Katılımcılara “10 yıl gelirinin yarısıyla kredi ödeyip ev sahibi olmak mı, üçte biriyle kira ödeyip kiracı olmak mı daha cazip?” sorusuna, %70,8’i “kredi ile ev almak”, %18,8’i “kiracılık” yanıtını verirken, %10,4’ü kararsız kaldı.
Her şey uygun olduğu durumda konut almayı istemeyenler arasında, gelirin büyük bir kısmını kredi olarak vermenin yaşam tarzını kısıtlayacağına inananların oranı %49,6, uzun vadeli borçlanmaya karşı çıkanların oranı ise %40,7 oldu.
EV ALMAK İÇİN ARABASINI SATANLARIN ORANI YÜZDE 66
İstanbul’da barınma sorunu konusunda endişe duyanların oranı %46,8; böyle bir sorun olmadığını ifade edenlerin oranı %31,5; kararsız kalanlar ise %21,6 olarak saptandı. “Konut almak için arabanızı satar mısınız?” sorusuna katılımcıların %66,7’si “evet”, %33,3’ü “hayır” yanıtını verdi. Ayrıca, %79,9’u kiracı olmanın onları mutsuz ettiğini ve gelecekte barınma problemleri yaratacağını düşündüğünü belirtti.
‘ÇOK ÖNEMLİ’
Ev sahibi olmanın önemini değerlendirmek için 1 ile 10 arasında puanlama yapıldığında, katılımcıların %1’i “hiç önemli değil” cevabını verirken, %36,1’i “çok önemli” dedi. Araştırma sonucunda ev sahibi olmanın toplumda önem derecesi 8,18 olarak ölçüldü.
KONUTDER Başkanı Kumova, bu araştırmanın, ‘Konut ihtiyacını anlayarak toplumun konuta bakışını sosyolojik bir şekilde ele aldığımız önemli bir çalışma’ olduğuna dikkat çekti. Kumova, pandemi sonrası yapılan araştırmaların aksine, %72,1 gibi yüksek bir oranı uygun koşullarda konut almak için harcamalarını kısmaya ve tasarruf etmeye istekli olarak değerlendirdiklerini belirtti.
Kumova ayrıca, kira fiyatlarının arttığı ve konut sahipliğinin zorlaştığı bir ortamda, en az bir ev sahibi olma düşüncesinin gençlerin istekler listesinde yeniden ilk sıraya yerleştiğini ifade etti. Ev sahibi olmanın insanlara güven verdiğini vurgulayan Kumova, “Konut hala en değerli yatırım aracıdır” dedi.
Kumova, sözlerini şöyle sürdürdü:
“2024’te %56,1’e gerileyen konut sahiplik oranı, 2007’den bu yana en düşük seviyeye geldi. Bu durum özellikle dar gelir gruplarında belirgin bir şekilde hissediliyor, son 17 yılda dar gelirli bireylerin ev sahibi olma oranı %61’den %45’e düştü. 2007’de dar gelirli her 100 kişiden 18’i kiralık evde otururken bu oran 2024’te neredeyse iki katına çıkarak 36,7 oldu. Bu değişikliklerin toplumsal, ekonomik ve psikolojik etkileri bulunmaktadır.”
TOKİ VE ÖZEL SEKTÖR İŞBİRLİĞİ İÇİN ÇAĞRI
Kamu ve özel sektör işbirliği ile sosyal konut ve erişilebilir konut üretiminin artırılmasının temel çözüm yolu olduğunu ifade eden Kumova, “Dar gelirli kesim için konut üretimi TOKİ’ye devredilmiş gibi görünüyor fakat bu TOKİ için haksızlık. Bu ihtiyacın bu yolla karşılanması mümkün değil. Orta ve üst gelir grubunda Emlak Konut GYO ve özel sektör arasında kurulan ve başarısı kanıtlanmış modelin sosyal ve erişilebilir konut için de TOKİ ve özel sektör arasında kurulması kritik bir önem taşıyor” sözlerine yer verdi.
