Mümkünatı yok! – Gerçekten mi?
Tarih boyunca, bir toplumun başına gelen olaylar genellikle “Bizde olmaz” söylemiyle başlar. Sinclair Lewis de bu inkâr mekanizmasını irdelemek için “Mümkünatı Yok” adlı eserini kaleme aldı. Zira en büyük felaketler, halkın gözleri önünde, coşku dolu alkışlarla yaşanır.
Romanın baş karakteri, küçük bir kasabada yaşayan, sorgulayıcı bir gazeteci olan Doremus Jessup’tur. Özgürlük arayışında olan ve eleştirel düşünebilen biri olarak, ilk başta durumun bu kadar vahim bir noktaya ulaşabileceğini düşünmez. Genel halk gibi o da, “Evet, bu kişi biraz tehlikeli, ama bu olaylar da bu kadar ileri gitmez” diyerek gelişmeleri izlemektedir.
Fakat işler tam da bu noktada kontrolden çıkar.
O dönem Amerika, büyük bir ekonomik krizle karşı karşıyadır. İşsizlik oranları tavan yapmışken belirsizlik hakimdir. Bu dönemde halk, bir kurtarıcı arayışına girmiştir ve işte tam da o sırada Senatör Berzelius “Buzz” Windrip sahneye çıkar.
Windrip, elinde hiç silah yoktur. Ama ondan daha etkili bir şey bulunuyor: Güçlü bir söylem.
İnsanların duymak istediği her şeyi arka arkaya sıralamaktadır. “Amerika’yı yeniden güçlü kılacağım.” diyor, “Fakirlere para dağıtacağım.” diyor ama kimse bu vaadi nasıl gerçekleştireceğini sorgulamıyor. “Basın yalan söylüyor, elitler bizi kandırıyor.” diyerek eleştirileri hainlikle susturuyor. Halk, onun peşinden sürükleniyor; çünkü sorgulamak yorucu bir işken, inanmak çok daha kolaydır. Ayrıca cüzdanların dolması gerekmektedir.
Sonrasında bir gelişme olur ve seçimleri kazanır.
Bütün büyük felaketler, öncelikle bir zafer gibi görünmeye başlar. Windrip’in iktidarı, sinsi fakat kararlı adımlarla ilerlemeye başlar. Her şey “daha iyi bir Amerika” vaadiyle başlarken, kısa süre içerisinde ülke çok farklı bir yöne doğru kayar. Önce basın susturulmaya başlanır, ardından muhalifler birer birer yok olur. Hükümeti eleştirenler “vatan haini” ilan edilir ve toplumun yarısı, diğer yarısını düşman olarak görmeye başlar.
İnsanlar bu duruma yavaş yavaş alışır. Ve işte bu noktada en büyük felaket unsurları baş göstermeye başlar.
Baskı birdenbire gelmez. Ufak ufak gelir.
Bir yasa değiştiğinde kimse ses çıkarmaz, bir gazeteci hapse atıldığında “Zaten biraz fazla konuşuyordu.” denir. En temel haklardan biri kaybedildiğinde ise, çoğu kişi bunu fark bile etmez. Zira korku, günlük yaşamın bir parçası haline gelmiştir.
Tüm bu gelişmeler yaşanırken, Doremus Jessup, gerçeği görebilen az sayıdaki kişiden biridir. Windrip’in bir diktatöre evrildiğini anlamaktadır. Ama bu aşamada bilmek yeterli değildir; eyleme geçmek gerekmektedir. O ve birkaç kişi, yeraltında rejime karşı mücadele etmeye çalışır. Ancak her otoriter rejim, öncelikle gerçeği dile getirenleri susturur. Jessup, yakalanır, işkence görür ve ailesiyle olan bağı koparılır.
Asıl mesele burada yatar: Diktatörlüklerin hepsinin benzer bir hatası vardır. İnsanların hafızalarını silmeye çalışırlar. Ama bazı şeyler asla unutulmaz.
Lewis’in bu eseri sadece bir roman değil, aynı zamanda bir uyarıdır. Diktatörlüklerin nasıl yükseldiğini, halkın kendi sonlarını nasıl hazırladığını ve tarihin aynı hataları nasıl tekrar ettiğini okura sunan bir yaşam reçetesidir.
Baskıcı rejimler bir anda kurulmaz. Önce basın susturulur, ardından insanlar korkutulur ve özgürlük adına her şey güvenlik bahaneleriyle yavaş yavaş yok edilir. Tüm bunlara insanlar inanır.
Geriye dönüp bakıldığında, faşizmin yalnızca bir diktatörün elinde yükselmediği açıkça görülmektedir. Halkın sessizliği, destek vermesi ve durumu görmezden gelmesi, en büyük yardımı sağlamaktadır. Bir sabah uyandığınızda özgürlüğünüzü kaybetmezsiniz; önce onu parça parça verirsiniz, sonra bunun foransını fark edersiniz.
Sinclair Lewis, “Mümkünatı Yok”u 1935 yılında kaleme almış, geleceği adeta öngörmüştür. Tarih, ders almayanları beklenmedik bir yerden vurur. İnsanların hep “Bizde olmaz” dediği gerçekleşir.
Ve en ürkütücü olan şey şudur:
Mümkünatı yok dediğiniz bir yerde olma ihtimali en yüksek olandır!
Türkçe Baskısı
Sinclair Lewis’in orijinal adı “It Can’t Happen Here” olan eseri, Türkçe’de “Mümkünatı Yok” ismiyle yayımlanmıştır. 2023 yılında İthaki Yayınları tarafından okuyucularla buluşturulmuştur.
Kitabın Detayları:
• Başlık: Mümkünatı Yok
• Yazar: Sinclair Lewis
• Yayınevi: İthaki Yayınları
• Yayın Tarihi: 2023
• Sayfa Sayısı: 444
• Dil: Türkçe
Bu baskı, kitabın orijinal içeriğini Türkçe okuyuculara sunarak, Sinclair Lewis’in faşizmin demokratik toplumlarda nasıl yükselebileceğine dair uyarısını aktarmaktadır.
(Görsel: Kitapyurdu)
Bu makalede öne sürülen fikir ve yaklaşımlar, tamamen yazarların özgün düşünceleridir ve Onedio’nun editöryal politikasını yansıtmayabilir. ©Onedio
