Kayyum Nedir?
‘Kayyum’ ya da ‘kayyım’ terimleri, hukuk literatüründe sıkça kullanılan bir kavramdır. Arapça kökenli olan bu kelime, ‘ayakta duran’ anlamına gelmektedir. Türkçeye ise Osmanlı döneminden geçiş yapmıştır ve ‘kıyam, kayyim’ gibi benzer tanımları da içermektedir.
Peki, Kayyum Ne Demektir?
Kayyum, mevcut yasal çerçeveler içerisinde belirli durumlarda, bir birey, kurum veya mal varlığının yönetimine geçici bir süreyle atanmış kişidir. Bu atamanın amacı, atanan kişi ya da kuruma ilişkin hakların korunması ve zarar görmesinin engellenmesidir.
Kimler Kayyum Atayabilir?
Kayyum ataması gerçekleştirebilecek çeşitli merciler bulunmaktadır. Mahkemeler, Hakimler, İçişleri Bakanlığı, Tasarruf Mevduatı Sigorta Fonu (TMSF) ve Hakimler ve Savcılar Kurulu (HSK) bu mercilere örnek olarak gösterilebilir.
Özellikle belediye ve kamu kurumları için idari kayyum atamaları İçişleri Bakanlığı tarafından, ekonomik suçlar nedeniyle ise TMSF tarafından, birey ve şirketler için ise mahkemeler tarafından kayyum atanır.
Kimler Kayyum Olarak Atanır?
Kamu görevlisi olan kayyum, genellikle ilgili bölgedeki en yüksek mal memuru olarak görev yapar. İllerde defterdar, ilçelerde mal müdürleri kayyumluk görevi üstlenirken; avukatlar, mali müşavirler, kamu görevlileri, vali veya kaymakamlar da bu göreve atanabilir. Atanacak kişinin tarafsız, güvenilir ve yeterli bilgiye sahip olması beklenmektedir.
Kayyum Neden Atanır? Hangi Durumlarda Kayyum Atanır?
Mahkeme kararıyla kayyum atanması, medeni hukuk kapsamında bireysel durumlar için geçerlidir. Bu bağlamda, fiil ehliyeti olmayan kişilerin mal varlıklarını korumak, miras anlaşmazlıkları veya bir bireyin menfaatinin gözetilmesi için kayyum atanması söz konusu olabilir.
İşletmeler açısından kayyum ataması, ticaret hukukunda belirli şartlar gerektiğinde devreye girer. Ortaklık anlaşmazlıkları, yönetim kurulu yetersizliği ya da şirket malvarlığının korunmasını sağlamak amacıyla kayyum ataması yapılabilmektedir.
İçişleri Bakanlığı ya da mahkeme kararıyla belediye, dernek veya vakıflara ilişkin idari kayyum atamaları da, terör bağlantısı veya görevden alma gibi sebeplerle gerçekleştirilebilir.
TMSF tarafından yapılan kayyum atamaları ise ceza hukukuna dayalı olarak, terör, kara para aklama veya suçtan elde edilen gelir durumlarında uygulanır. Şirketlerin yönetimine el koyulması da bu kapsamdadır.
Aynı biçimde, dernek, vakıf ve sivil toplum kuruluşlarına yönelik mahkeme kararlarıyla kayyum ataması yapılabilir. Yönetimdeki boşluklar, anlaşmazlıklar ve mevzuata aykırı işlerle mücadele için de kayyum atanabilir.
Kayyum Türleri Nelerdir?
Kayyum çeşitleri arasında, yasalarla belirlenmiş durumlarda, birey veya kurumların onayı olmaksızın yapılan kayyum atamaları olan kanuni kayyumlar bulunmaktadır. Bu atamalar, suç şüphesi, iflasın ertelenmesi ve kaybolma durumu gibi hallerde gerçekleşir.
Bir de, bireylerin isteği doğrultusunda atanan ihtiyari kayyumlar mevcuttur. Bu durum, reşit bir bireyin yaşlılık, ergenlik ve bilgi eksikliği gibi nedenlerle bir kayyum atanmasını talep etmesiyle ortaya çıkar.
